Spinnenweb van Van den Akker

Onderwijs ontwerpen speelt zich op verschillende niveaus af. Het ontwerpen kan zich beperken tot het ontwerpen van een les tot een heel curriculum. Van den Akker (2003) benoemt niveaus van supra (internationaal) naar macro (nationaal), meso (school/opleiding), micro (groep) tot nano (individu). Dat de ‘hogere’ niveaus de ‘lagere’ kunnen (verplichtend) kunnen beïnvloeden is duidelijk.

Van den Akker onderscheidt verschillende curriculaire verschijningsvormen.

Deze zesdeling is gebaseerd op het werk van John Goodlad. Deze indeling kan een kritisch hulpmiddel zijn tijdens het ontwikkelproces: doen we wat we beogen en bereiken we wat we beogen? Hoe wordt het beoogd curriculum uitgevoerd?
De kern van een curriculum zijn de doelen en inhouden van het leren. Van den Akker gebruikt hiervoor de metafoor van het spinnenweb. In het spinnenweb staat visie of missie van de school centraal, het is de verbindende schakel. De overige onderdelen van het curriculum zijn: tijd, toetsing, leerdoelen, leerinhoud, leeractiviteiten, rol van de docent, leermaterialen, groeperingsvorm en leeromgeving, deze zijn verbonden met die visie. Idealiter zijn ze ook met elkaar verbonden, zodat er sprake is van consistentie en samenhang. De metafoor van het spinnenweb onderstreept volgens Van den Akker het kwetsbare karakter van een curriculum.

“Spinnenwebben zijn weliswaar enigszins flexibel maar dreigen toch te scheuren als er te hard en eenzijdig aan bepaalde draden getrokken wordt zonder dat de andere draden meebewegen.”

Als je dus één element van het curriculum verandert heeft dit direct gevolgen voor andere elementen binnen het curriculum.

Aanklikbare versie spinnenweb

Voor een volledig onderwijsontwerp moet elk van deze aspecten worden ingekleurd. Deze inkleuringen dienen met elkaar te harmoniëren, ze mogen in ieder geval niet tegenstrijdig zijn met elkaar. Dus: passen de gekozen leerdoelen daadwerkelijk bij de geformuleerde basisvisie? En sluiten de gekozen leerinhouden aan bij de leerdoelen? Passen de gekozen leermaterialen bij de leerinhouden? Et cetera.
Meer informatie over curriculumontwikkeling op basis van het spinnenweb op de website van SLO. Hier zijn materialen en instrumenten beschikbaar die bij curriculumontwikkeling benut kunnen worden.

Bovenstaande tekst is gedeeltelijk eerder door Judith van Hooijdonk gepubliceerd op 2beJAMmed (december 2015 en januari 2017)

Bronnen

Akker, J. van den. (2003). Curriculum perspectives: an introduction. In Curriculum landscape and trends. (pp. 1–10). https://doi.org/10.1007/978-94-017-1205-7_1

Zie ook de curriculumwaaier op de website van SLO.

Wanneer het spinnenweb bij het ontwerpen van modulair onderwijs (micro-niveau) gebruikt wordt, kunnen onderstaande vragen helpen bij de reflectie op elke stap van de DC4E ontwerpcyclus.