Pedagogische opvattingen en technologie ondersteund leren

Binnen Zuyd Hogeschool staan we aan de vooravond van de implementatie van een nieuwe digitale leeromgeving (DLO). Hoewel we momenteel nog in het selectieproces zitten, vraag ik me toch af op welke manier we de implementatie van de nieuwe DLO als een kans kunnen zien om een betere integratie van technologie die het leren ondersteund binnen de opleidingen mogelijk te maken. Kunnen we de implementatie aangrijpen om een professionaliseringsslag te slaan in het verbinden van pedagogisch-didactische kennis met technologische kennis?

Deze vragen houden me bezig en ik heb er geen antwoord op, dus dook ik de literatuur in en kwam een artikel tegen van Jo Tondeur en collega’s (2016) over de relatie tussen de pedagogische opvattingen (beliefs) van docenten en het gebruik van technologie in het onderwijs. Het beschrijft een meta-analyse van 14 kwalitatieve onderzoeken gepubliceerd tussen 2002-2012.

Systematische  literatuurreview van kwalitatief onderzoek

In het artikel wordt beschreven dat de keuze voor het gebruik van bepaalde technologieën sterk, maar niet alleen, afhangt van de opvattingen die docenten hebben over wat ‘goed’ onderwijs is.

Vaak wordt er een onderscheid gemaakt in docent-gecentreerde opvattingen. Deze zijn afkomstig van het behaviorisme en hierbij wordt de docent gezien als de autoriteit en expert die het opdoen van kennis superviseert in een gestructureerde leeromgeving.

Bij student-gecentreerde opvattingen zijn de behoefte en interesses van studenten leidend voor de keuze van werkvormen. Deze opvattingen komen voort uit een (sociaal-)constructivistische visie, waarbij actieve participatie, authentieke praktijkproblemen en tools worden ingezet.

Resultaten van het onderzoek

Het doel van het onderzoek was om meer inzicht te verschaffen in de relatie tussen deze opvattingen en integratie van technologie bij docenten. Door alle kwalitatieve onderzoeken opnieuw te analyseren kwamen de onderzoekers via een 11-tal geïdentificeerde categorieën tot vijf statements.

1. De relatie tussen pedagogische opvattingen van docenten en gebruik van technologie is tweeledig:
   • door ervaring op te doen met technologie in het onderwijs lijken de opvattingen van docenten richting een meer student-gecentreerde visie te verschuiven
   • docenten met student-gecentreerde opvattingen lijken technologie makkelijker te adopteren
2. De pedagogische opvattingen kunnen de integratie van technologisch-ondersteund leren bevorderen en belemmeren:
   • zoals eerder gezegd zorgen de meer docent-gecentreerde opvattingen voor het minder snel integreren of adopteren van technologie
   • mogelijke barrières, zoals gebrek aan tijd, eigen effectiviteit, gebrek aan controle over ‘de lessen’ belemmeren technologisch-ondersteund leren
3. De relatie tussen pedagogische opvattingen en gebruik van technologie heeft meerdere dimensies:
   • technologiegebruik is, evenals de keuze voor welke didactische werkvormen worden ingezet, meestal in lijn met de opvattingen van de docent
   • docenten werken niet alleen vanuit een student- of alleen vanuit een docent-gecentreerde visie, maar hun ‘geldende’ opvattingen zijn afhankelijk van de situatie waarin zij zich begeven
4. Om professionaliseringsactiviteiten gericht op technologisch-ondersteund leren effectiever te laten zijn is meer begrip over pedagogische opvattingen in relatie tot technologiegebruik gewenst:
   • pedagogische opvattingen zijn redelijk stabiel en zijn moeilijk te veranderen
   • niet alle docenten ontwikkelen meer digitale didactische vaardigheden na het volgens van professionaliseringstrajecten (resistance to change)
5. De context van de schoolomgeving is van groot belang in de relatie tussen de opvattingen en technologiegebruik:
   • sociale steun van collega’s en studenten is in elk veranderproces belangrijk, maar de opvattingen over zowel wat ‘goed’ onderwijs is en het inzetten van technologie variëren vaak enorm binnen een instelling
   • de invloed van de instelling ten aanzien van het gebruik van ICT is heel groot; het ontbreken van randvoorwaarden beperkt het omzetten van intenties in gedrag.

Lessen voor Zuyd…

Wanneer we deze inzichten toepassen op de implementatie van de nieuwe DLO binnen Zuyd, dan denk ik dat er bij het vormgeven van de docentprofessionalisering die hiermee gepaard gaat niet alleen aandacht moet worden besteed aan technologische vaardigheden, maar juist de verbinding moet worden gezicht met de student-gecentreerde pedagogische opvattingen en de werkvormen waaraan technologie ondersteunend kan zijn. Het moet dus niet alleen gaan over welke technologische mogelijkheden er zijn, maar ook over wat we verstaan onder ‘goed’ onderwijs.

Als ik dan nog even verder mag dromen dan zie ik een organisatie waarin we streven naar onderwijs dat wordt vormgegeven vanuit een student-gecentreerde visie. Hierbinnen wordt technologie geïntegreerd om onderwijsactiviteiten vanuit een sociaal-constructivistische gedachte te ondersteunen. Het vormen van een Zuyd-brede Community-of-Practice waarbinnen docenten met dezelfde opvattingen ondersteund worden in de integratie van technologie zou hierbij wenselijk zijn.

 

---

Tondeur, J., van Braak, J., Ertmer, P.A. et al. Education Tech Research Dev (2017) 65: 555. https://doi.org/10.1007/s11423-016-9481-2

Dit blog is eerder gepubliceerd op de website van het voormalige lectoraat Technologie-Ondersteund Leren van Zuyd.