SURF workshop blended learning

Op woensdag 20 september werd in Utrecht de workshop “methodieken en tools voor blended learning” georganiseerd door de Special Interest Group ‘Blended Learning’ van SURF. Hieronder een kort verslag over deze workshop, die begon met een presentatie door Jos Fransen over het ontwerpen van blended onderwijs, gevolgd door een aantal workshops en werd afgesloten met een presentatie door practor Frank van den Ende over blended learing in het MBO.

Tools en methodieken voor het ontwerpen van blended learning

Tijdens de plenaire sessie gaf Jos Fransen, lector Teaching, Learning & Technology bij Inholland een overzicht van beschikbare tools en methodieken voor het ontwerpen van blended learning. In een omgeving waarin de technologie snel verandert, en daarmee de beschikbare hulpmiddelen in het onderwijs, is bij docenten de instrumentele benadering vaak nog favoriet. Bij deze benadering wordt onderwijs ontworpen dat focust op de te behalen leerdoelen, de te gebruiken lesvormen (en beschikbare digitale tools) en staat het ontwerpproces centraal. De eindgebruikers van het ontwerp, de student en docent die het vak geeft, worden niet of weinig betrokken bij het ontwerpproces. Een andere aanpak is onderwijs ontwerpen op basis van de ontwikkelingsfase van de student in zijn/haar leertraject. Deze fase bepaalt de leervorm, en die leervorm bepaalt de ‘blendedness’ van het onderwijs (zie afbeelding rechts).

In een typisch onderwijstraject begint de student met het vergaren van kennis, om vervolgens te leren van de feedback van een docent en tot slot te verdiepen door het leren van peers (informatie, feedback en verschillende perspectieven). Deze fasen bepalen de vorm en functionaliteit van de (digitale) leeromgeving. Voor het vergaren van kennis middels individuele zelfstudie volstaat een systeem waarin informatie is te vinden (readers, videoclips, blokboeken) dat studenten toelaat veelal digitaal te werken; in de latere fasen wordt interactie met experts en peers belangrijk, en daarmee zal de nadruk in het blended onderwijs ook verschuiven van meer digitaal naar meer face-to-face. Dit leidt tot een ontwerpmodel voor blended learning waarin de sturing van het leerproces steeds meer bij de student komt te liggen naarmate hij/zij vordert in het leerproces.

De sturing van het leerproces verloopt via scripting: via een script worden leeractiviteiten in ‘receptvorm’ opgesomd. Dit vermindert de cognitieve belasting voor de student, die zich hierdoor beter kan richten op de inhoud van de leeractiviteit. Door te blijven werken met scripts tijdens de opleiding volgt uiteindelijk internalisering en ontwikkelt de student een eigen, intern script en verdwijnt de behoefte aan een extern, door de docent aangeleverd extern script.
Bij deze scrips wordt onderscheid gemaakt in scripts op sociaal niveau (interactie met wie, waar en wanneer) en cognitief niveau, die ingaan op de inhoud van de interactie.

Via een model voor samenwerkend leren  

leidt dit uiteindelijk tot scripts zoals het voorbeeld hieronder

Opvallend in de presentatie is dat er niet wordt gerept over IT, digitale hulpmiddelen of een digitale leeromgeving: de student en diens leerproces staat centraal bij het ontwerpen van onderwijs. In die zin was de titel van de presentatie enigszins misleidend: er werd weinig gesproken over tools, en ook het onderwerp blended learning kwam niet uitgesproken veel aan bod.
Maar dat is denkelijk ook de boodschap: wanneer we denken aan blended learning moeten we wellicht de neiging weerstaan te beginnen met tools en leerdoelen die voorhanden zijn, en in plaats daarvan onderwijs te ontwerpen dat de student en diens leerproces centraal stelt. De (digitale) tools en leerdoelen zijn daarna niet meer dan een logische invulling van dit ontwerp.

Workshops

Na deze presentatie werd het tijd voor de workshops. Bezoekers konden 1 van 4 workshops bezoeken:

• SHUFFLE – ontwerpmethodiek voor blended en online onderwijs (Saxion) 
• DidactTool: bordspel voor het ontwerp van onderwijs met ICT (Deltion) 
• Integrative Course Design – ontwerpen voor diepte-leren (VU) 
• Carpe Diem – A team based approach to learning design (TU Delft) 

Ik heb workshop 3 bezocht, waarbij Judith Rijnhart illustreerde hoe ze aan de hand van een  methode die werd ontwikkeld door Dee Fink een driedaagse statistiekcursus ontwierp.

In het ontwerp worden online activiteiten en face-to-face-activiteiten op zodanige wijze gecombineerd, dat zij elkaar versterken en de studenten aanzetten tot diepte-leren. Onder leiding van Luuk Terbeek (Co-voorzitter SURF SIG Blended learning en onderwijsadviseur VU Amsterdam) gingen we samen actief aan de slag met het effectief ontwerpen van een blended learning-cursus. Hierbij werd ook gewerkt met het Community of Inquiry-framework (Vaughan, Cleveland-Innes en Garrison).

Na de presentatie gingen deelnemers aan de hand van eigen ingebrachte casussen aan de slag om te zien hoe ze deze aspecten konden integreren in hn eigen ontwerp.

Afsluiting

Afsluitend  was er een presentatie door Frank van den Ende, practor ‘gepersonaliseerd leren’ van het Summa College uit Eindhoven, die vertelde over hoe hij en zijn team binnen het MBO collega-docenten helpen bij het ontwerpen van lessen, om zodoende kwaliteit te borgen en lessen aantrekkelijker voor studenten te maken. Zij doen dit door laagdrempelig tools en methodieken te ontwikkelen en beschikbaar te stellen, bijvoorbeeld via activeerjeles.nl, waar docenten filmpjes kunnen bekijken van werkvormen en methodieken die ze in hun les kunnen inzetten. Langzaam maar zeker wordt een cultuuromslag bewerkstelligd, waar docenten die in eerste instantie ‘vaklui’ zijn langzaam maar zeker worden geschoold tot didactisch bekwame allround professionals.

Vanuit een ‘practice what you preach’ gedachte breidt dit gedachtegoed zich als een olievlek vanuit het practoraat via een groep enthousiaste groep collega-docenten uit over de instelling.

 

Al met al heeft deze middag me weer doen realiseren dat het bij blended learning in eerste instantie gaat om onderwijs, en niet om hulpmiddelen. Als we bij het ontwikkelen van onderwijs de student centraal stellen en zelf het goede voorbeeld geven is de rest een kwestie van geduld.

Dit blog is eerder gepubliceerd op de website van het voormalige lectoraat Technologie-Ondersteund Leren van Zuyd.